کارآموز

مشکلات خواندن و راه حل های آن

در دوره ابتدایی

یکی از مهمترین ارکان زبان آموزی خواندن می باشد . دانش آموزانی که در خواندن دارای ضعف باشند در سایر دروس مثل علوم ، هدیه های آسمان ، تاریخ ، جغرافی، دیکته ، انشا  و حتی ریاضیات هم  ضعف های اساسی از خود نشان خواهند داد . درسی که به علت ساده انگاشتن و بی توجهی معلمان مانند دروس دیکته و انشا در حاشیه قرار گرفته و بیشتر وقت همکاران ارجمند صرف آموزش ریاضیات ، علوم ، تارخ و مدنی و... شده است غافل از این که دانش آموزی که نتواند متن دروس را به صورت صریح و روان بخواند از درک معانی و مفاهیم آن هم عاجز و در نهایت در حفظیات و پاسخگویی به سوالات ناتوان خواهد بود و تلاش و کوشش در جهت بالابردن سطح یادگیری فراگیران  کم نتیجه یا بی نتیجه خواهدبود .تاثیر آن هم در درس ریاضیات قابل تامل است . دانش آموزانی که در خواندن از سرعت بالاتری برخوردارند درک بهتری از معنی و مفهوم  عبارات و مسائل ریاضی خواهند داشت و در نتیجه درس ریاضیات را بهتر یاد خواهند گرفت  . اینجانب در تحقیقی که در کلاس های درس خود در طول دوسال تحصیلی اخیر  انجام داده ام درستی این موضوع را به خوبی احساس کرده ام . براین اسا س مطالبی در خصوص  معنی و مفهوم   ، اختلالات خواندن ، عوامل موثر ،الگوهای مناسب ، انواع روش ها ومراحل آموزش  خواندن جهت استفاده همکاران محترم ارسال می گردد .

.................................................................................................................................................................................................................

تعاریف خواندن :

خواندن ترجمه ی مستقیم نمادهای فکر یا گفتار است.

مهارتی است که به وسیله ی آن می توان از مطالب نوشتنی کسب  اطلاع کرد

* خواندن عبارت است درک مطالب نوشتاری و چاپی

هدف های آموزش خواندن در دبستان :

- شناخت حروف و کلمه ها و درک معانی آن ها

گسترش خزانه ی لغات

- پرورش قوای ذهنی چون تفکر و تخیل و ....

- ایجاد توانایی های مطلوب در خواندن مانند : بلندی یا کوتاهی صدا ، کندی و     تندی خواندن ، نشان دادن

حالات عاطفی نویسنده ، رعایت نشانه های دستوری ، تلفظ صحیح و لذت بردن از خواندن در جمع بدون اضطراب

- ایجاد علاقه به خواندن انواع  کتاب ها و مطالب نوشتاری برای لذت بردن و به دست آوردن مطالب مورد نیاز

خواندن برای یادگیری

 
تکالیف خواندنی از جمله مهم ترین راهبردهایی است که معلمان برای تحقق یادگیری های جدید به کار می برند .

هدف خواندن در پایه های اول و دوم ابتدایی :  (( یادگیری خواندن))

    از پایه سوم به بعد :                                ((خواندن برای یادگیری ))

اختلا لا ت خواندن :

همه  یادگیری ها نشانی از حافظه دارند . از آن جا که حافظه برای یادگیری ضروری است بدیهی است که عملکرد نا مناسب آن

می تواند به اختلال یادگیری منجر شود .

-اختلالات حافظه ی  شنیداری : از به یاد آوری صداهای حروف ناتوان هستند

- اختلالات  حافظه ی دیداری : در حرکت دادن چشم ها برای دنبال کردن جملات از چپ به راست دارای مشکل هستند .

الگوهای درک خواندن :

الگوهای داده محور :
واژه ها همان گونه که در فرهنگ لغات و در تداعی با سایر واژه ها و فکر قابل تعیین است معانی خاصی دارند برای یادگیری هر متن خوانده شده صرفا باید معانی واژه ها را مشخص ساخت .بر اساس این دیدگاه ابتدایی ، درک خواندن اساسا رمز گشایی است.الگوی درک خواندن که بر رمز گشایی و رشته کردن معانی واژه ها تاکید دارند ، الگوهای  داده محور نامیده می شود .

         مهمترین الگوی داده محور ، الگوی (( گاف )) است .  به نظر گاف دانش آموزان حرف به حرف و واژه به واژه در خواندن جمله         

        پیش می روند . فرایند خواندن با تثبیت چشم بر اولین بخش متن شروع و به دنبال آن یک جهش و یک تثبیت دوم انجام می

       گیرد . بر اساس فرضیات گاف خواندن با سرعتی برابر 300 واژه در هر دقیقه امکان پذیر است .

الگوهای مفهوم محور :

الگوهای درک خواندن مفهوم محور،تاکید خود را بر دانش قبلی می گذارند . در این دیدگاه ، دانش آموزان از نمادهای مکتوب روی صفحه برای ساختن معنا استفاده می کنند . یکی از بهترین الگو های مفهوم محور، الگوی گود من است .این الگوبر مشاهده ی اشتباهات کودکان به هنگام خواندن شفاهی استوار است . تحقیقات اصلی او در موقعیت های طبیعی( مانند کلاس درس ) انجام گرفت . او داستان هایی را که تا حدی برای کودکان مشکل بود انتخاب کرد و از آن ها خواست که با صدای بلند بخوانند و در حین خواندن به آن ها گوش داد . او از نوع اشتباهاتی که کودکان مرتکب می شدند ، نشان داد که فرایند هایی بر خواندن حاکم است که با عث می شود خوانندگان محتوای متن های بعد ی را پیش بینی کنند .بر اساس این الگو اشتباه یا برداشت غلط از نشانه ها در خواندن امری نسبتا معمول است . اشتباه نتیجه ی خواندن ضعیف نیست ، بلکه ناشی از همان خوب خواندن است.

الگوهای تعاملی خواندن:

 به دلیل کاستی های الگوهای داده محور و مفهوم محور ، چند الگوی دیگر در قالب الگوهای تعاملی پیشنهاد شده است . یکی از این الگوها ، الگوی(( جاست و کارپنتر )) است .برخلاف ((گاف )) که مدعی تعداد ثابتی از حروف در حافظه دیداری بود ، به نظر ((جاست و کارپنتر )) مقدار درونداد به چندین تفاوت فردی ، توانایی خواندن ، اطلاع از حوزه ی مطالعه و هدف خواننده بستگی دارد .

رو ش های خواندن در دبستان

   1  -  خواندن با صدا  (خواندن خطابی ،    هم خوانی  ) 

2- صا مت خوانی   (خواندن اجمالی ، مطالعه ی سریع (تند خوانی)  ، گروه خوانی )

خواندن خطابی :

معلم یا یک دانش آموز خطاب به دیگران متنی را می خواند و آنان ضمن گوش کردن ، به متن کتاب هم نگاه می کنند ( پایه های اول تا سوم ). معلمان باید هنگامی که دانش آموز متن را می خواند به طرز خواندن وی دقت کند و اشکالات و اشتباهات اورا گوش زد نماید .

                                                  هم خوانی :
معلم یا یکی از دانش آموزان متن را می خواند و سایر دانش آموزان با صدای بلند تکرار می کنند. این نوع خواندن بیشتر در پایه اول کاربرد دارد و می توان دانش آموزانی را که از خواندن خطابی انفرادی خجالت می کشند به خواندن انفرادی تشویق و ترغیب کرد .

خواندن اجمالی  :

هدف از این نوع خواندن  دست یابی به نکته ها و مطالب مهم متن یا کتاب و کشف ساختار و مضمون کلی آن است . سرعت تقریبی این نوع خواندن در حدود هزار تا چهار هزارکلمه در دقیقه است .باید به دانش آموزان آموخت ، از جزئیات صرف نظر کرد و در جست و جوی نکات کلیدی ، ارزیابی ساختار و ترتیب مطلب و سبک نگارش متن ، پاراگراف  ها ، جمله ها و فصل های کتاب ، عناوین اصلی و فرعی متن و نمودارها و تصاویر باشند .( در آغاز  مطالعه ی هر کتاب ، مجله و یا هر متن دیگر نخست مرحله ی مطالعه ی اجمالی آن را انجام دهند .

مطالعه ی سریع (تند خوانی)  :

هدف از این نوع مطالعه کسب آشنایی کلی با مطالب متن یا کتاب از طریق آن ها با سرعت فوق العاده زیاد است سرعت تقزیبی در این نوع خواندن 1500 تا 20000 کلمه در دقیقه است از کلاس چهارم به بعد باید سعی شود دانش آموزان این شیوه ی مطالعه را بیاموزند  .

گروه خوانی :

برخلاف پایه ی اول که ممکن است دانش آموزان هنگام خواندن ،متن را کلمه به کلمه یا حرف به حرف بخوانند باید سعی شود در کلاس های دوم تا پنجم دبستان به ((گروه خوانی )) و سپس (( جمله خوانی )) مبادر ورزند سرعت تقریبی این نوع خواندن 300 تا 1000 کلمه در دقیقه است . هدف اصلی آن افزایش سرعت مطالعه  است .

عوامل موثردر خواندن

1-                شرایط  جسمانی

2-                 آمادگی ذهنی

3-                رشد عاطفی و اجتماعی

4-                 تحرک بدنی

5-                هماهنگی و همکاری والدین

6-                 موفقیت در گوش دادن و سخن گفتن

مراحل آموزش خواندن

الف : آماده شدن برای شروع خواندن : این مرحله برای رشد مراحل بعدی خواندن نقش اساسی دارد . شروع آن از تولد تا 6 سالگی است این مرحله شامل توسعه ی مهارت های زبانی ، گوش دادن ، سخن گفتن ، توسعه ی حرکتی  تمییز شنوایی و بینایی است . ( مرحله پیش دبستانی )

ب : مرحله ی آغازین خواندن : این مرحله با آموزش رابطه ی صداها و نمادها و برکشف رمز کلمه کلمه مشخص می شود در این مرحله بیشتر بر شناخت کلمه های نظری پایه ، پیدا کردن اعتماد به نفس در هنگام خواندن و شروع آموزش مهارت های تحلیل کلمه تاکید می شود .شروع  این مرحله از پایه ی اول آغاز می شود .  

ج: مرحله ی رشد سریع خواندن : پایه ریزی مهارت های اساسی خواندن در این مرحله  انجام میشود ((کاریو )) در این جا بر موارد زیر تاکید دارد ( پیشرفت در شناسایی کلمه های نظری ، بهبود درک خواندن ، ایجاد علاقه به خواندن و تشویق به مطالعه ی زیاد در مطالب متنوع )) این مرحله معمولا در پایه های دوم و سوم انجام می گیرد.

د: خواندن گسترده : این مرحله در سال های آخر دبستان اتفاق می افتد . بر خواندن مستقل تاکید دارد . در این مرحله کودک از مطالعه لذت می برد اما نیاز به کمک و راهنمایی دارد تا در مطالعه ی مطالب واقعی مهارت هایش توسعه یابد.

ه : پالایش خواندن : این مرحله در دوره ی راهنمایی و دبیرستان دیده می شود که با پیشرفت درک در افراد و مهارت های خواندن مشخص می شود .همراه با آن کارایی خواندن برای هدف های مختلف و با سرعت افزایش  می یابد .