کارآموز

آثار تاريخی شهرستان سقز

قلعه باستانی زیویه
این قلعه به فاصله 55 كیلومتری جنوب شرق سقز و در شمال روستایی موسوم به همین نام بر بالای تپه ای طبیعی كه قسمتی از راس آن سنگی است ، قرار گرفته است . این تپه قریب 40 هكتار وسعت دارد و ارتفاع آن از سطح زمینهای مجاور و از جهات مختلف بین 90 تا 110 متر میباشد . موقعیت خاص طبیعی تپه زیویه در یك چشم انداز علت اصلی و اساسی برای بنای چنین قلعه ای را مسجل و مستدل میسازد . قسمت شمالی تپه دارای شیب تندی است و قسمت جنوبی آن نیز در اغلب بخشها صخره ای و به صورت صاف است ؛ تنها جبهه های غربی و شرقی شیبی ملایم دارند . با حدود 21 تپه سنگی كه در طول كاوشهای چند سال اخیر به دست آمده بنظر میرسد ورودی قلعه را در سمت شرق قرار داده اند . در دامنه جنوبی و در زیر صخره ها به ارتفاع 50 متری از زمینهای اطراف غار نسبتا محدودی وجود دارد كه شاید در گذشته سازندگان و معماران قلعه توانسته باشند از درون تاسیات قلعه راهی به آن پیدا كرده اند .

در طی انجام حفاریهای هیت كاوش بخش اعظمی از بنای قلعه از زیر خاك آزاد شده و مشتمل بر پله های سنگی ، حیاطهایی با كف سنگفرش ، اطاقهای تو در تو ، تالار ستوندار و قسمتهای از حصار اصلی میباشد .
بسیاری از محققان و باستانشناسان در مورد زیویه و آثار آن اظهار نظر نموده اند و بر اساس شواهد و مدارك بدست آمده قدمت این مكان را نیمه دوم قرن هفتم قبل از میلاد دانسته اند و در این كه این محل یك قلعه حكومتی بوده شكی نیست اما نكات مهم و تاریك و مجهول در مورد این اثر عظیم هنوز بسیار است .
اهمیت، اعتبار و شهرت جهانی زیویه به زمانی برمی گردد كه در حوالی سال ۱۳۲۵ شمسی تعدادی از آثار آن در اثر بارندگی شدید و فرو ریختن قسمتی از خاك تپه به صورت اتفاقی كشف شد. به دنبال وقوع این امر و پیگیری های شخصی به نام «ایوب ربنو» مجوزی تحت عنوان حفاری تجاری در زیویه از سوی مقام ها صادر شد و این شخص در ۸ سال متوالی در حدود ۹۵ درصد از سطح تپه را كاوش كرد و آنچه از بقایای معماری قلعه در جوار اشیا و آثار به دست می آمد را تخریب كرد و با دستیاری و همكاری اعضای هیأت خویش توانست به غارت و چپاول آثار زیویه بپردازد و اكثر آثار گران بها و ارزنده این محوطه باستانی را به خارج از كشور انتقال دهد كه در حال حاضر زینت بخش بزرگترین و مهم ترین گالری ها و موزه های دنیا چون لوور در فرانسه، بریتانیا در انگلستان، رمیتاژ در لنینگراد و... است و تنها تعداد معدودی اشیا طلایی، نقره ای و سفالی در اختیار سازمان میراث فرهنگی كردستان قرار گرفته است. وی با خیانتی كه مرتكب شد ضربه بسیار جبران ناپذیری بر علم باستانشناسی ایران وارد كرد كه تاكنون تاوان آن را نتوانسته بپردازد و امروز نیز آثار جنایت وی باقیمانده است تا حدی كه در اغلب بخش های حفاری شده درگیری های بسیاری را موجب می شود و عملیات حفاری را با مشكلات بی شماری روبه رو می سازد.
از نظر كارشناسان سازمان میراث فرهنگی كردستان سفالینه های به دست آمده و دیگر آثار كشف شده از این قلعه باستانی نشان می دهد كه از اواسط قرن هشتم قبل از میلاد تا اوایل دوره هخامنشی، زندگی در این قلعه وجود داشته و با به سلطنت رسیدن داریوش هخامنشی و تهاجم وی به سرزمین مادها زندگی در این قلعه به پایان رسیده است.

غار كرفتو

غار كرفتو در محل مرتفعی در حدود 76 كیلومتری شرق شهرستان سقز قرار گرفته است ، این غار از نوع غارهای آهكی و طبیعی است ولی در گذشته بر اثر سكونت اقوام مختلف دستخوش تغییرات و دچار دگرگونیها و دخل و تصرفهایی شده و فضاهایی كه در سنگ تراشیده شده اند و اطاقها و راهروها و دالانهای عبوری بوجود آورده اند.
ارتفاع غار از سر تپه در حدود 20 تا 30 متر بوده و راهی بالنسبه سخت و دشوار در كمركوه هدایت بازدید كنندگان را به عهده دارد ، در جلوی دهانه ورودی غار مقداری سنگ چین قرار داده و بر روی آنها دو پلكان چوبی ساخته اند . پس از داخل شدن به غار ابتدا به چندین اطاق كه در دل صخره تراشیده شده میرسد .
این اطاقها هم به بیرون در و درگاه داشته و هم به یكدیگر راه دارند ، جهت نوردهی به اطاقها پنجره هایی نیز ایجاد كرده اند كه حائز اهمیت میباشند ، قسمت دست ساز غار در كل شامل چهار طبقه است و در بین این طبقات پله هایی از سنگ جهت ارتباط و همچنین در آستانه ورودی برخی از اطاقها تراشیده اند ، جای كلون و چفت و بست و پنجره ها و دربهای اطاقها نشان از یك نوع معماری پیشرفته مینماید بر بالای سر درب یكی از اطاقها در طبقه سوم كتیبه ای یونانی كه تا حد زیادی صدمه دیده وجود دارد ، در این كتیبه از الهه ای به نام هراكلس یاد شده و به همین دلیل برخی این غار را معبد این الهه نام گذاری كرده اند در این كتیبه آمده كه : این خانه هراكلس است هركس در آن وارد شود در امان است .
البته این كتیبه مبین این امر است كه این غار مدتی مورد استفاده و استقرار سلوكیان "جانشینان پس از اسكندر مقدونی " بوده كه در حركت خود به سمت غرب آمده و در این محل بطور موقت ساكن شده اند .
در ضمن خانیكف مستشرق روسی به هنگام بازدید خویش از غار كرفتو در سال 1917 میلادی ، یادگاری از خود بر جای گذاشته كه هم اكنون نیز به صورت نوشته ای در یكی از راهروهای جلویی غار مشخص است . علاوه بر این نقوشی دیگر از حیوانات و جانوران بر دیواره اطاقها و راهروها وجود دارد كه در نوع خود دارای اهمیت خاص است .
ستون فقرات اصلی غار قریب به 500 متر طول دارد كه در این مسیر پر پیچ و خم بوسیله دهانه هایی راههای گوناگونی از آن منشعب میگردد كه تا كنون شناسایی تمامی آنها و ارائه نقشه كاملی از این غار نبوده است .

مسجد دومناره

این مسجد د رخیابان امام خمینی ، در بافت قدیمی سقز واقع است . تاریخ دقیق ساخت مسجد مشخص نسیت ، ولی از آنجا كه اهالی محل ساخت آن را به شیخ حسن مولان آباد نسبت میدهند ،‌ احتمال دارد در اواخر دوره افشاریه و اوایل زندیه ساخته شده باشد .
مسجد دارای شبستانی با چهار ستون قطور چوبی به نشانه چهار خلیفه اهل سنت است . در ضلع جنوب غربی ، ایوان ستوان دار (مصلای تابستانی) ساخته شده كه فرم مخصوص مساجد منطقه كردستان را تداعی میكند .
بالای مسجد دو مناره رفیع و بلند قرار دارد و به همین دلیل به مسجد دو مناره شهرت دارد . مصالح به كار رفته در بنای این مسجد شامل خشت و خام ، ملات گل ، سنگ های لاشه ، چوب و ... است . در تزئینات مناره از كاشی ها و آجركاری های معقلی استفاده شده است .
احتمالا حوض خانه مسجد كه گنبدی بر فراز آن قرار دارد و محل وضوی نمازگزاران است . قدیمی تر از مسجد كنونی و متعلق به دوران صفویه است . در دیوارهای مسجد ازكاشی های صابونكی با طرح سرو (درخت زندگی) ، كار استاد علی اصفهانی برای تزئین استفاده شده است .به نظر میرسد كه این استاد اصفهانی چند سالی در سقز سكونت داشته است .